لرزش چشم یا نیستاگموس به حرکات غیرارادی و کنترل‌نشده‌ی چشم‌ها اطلاق می‌شود که معمولاً به صورت لرزش‌های سریع و مکرر در جهت خاصی دیده می‌شود. این حرکت‌ها ممکن است افقی، عمودی یا چرخشی باشند.
دلایل ایجاد لرزش چشم:
لرزش چشم یا نیستاگموس ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود که می‌توان آن‌ها را به دسته‌های مختلف تقسیم کرد. به طور کلی، علت‌های بوجود آمدن نیستاگموس می‌توانند به مشکلات سیستم عصبی، گوش داخلی، یا مشکلات بینایی مربوط باشند. در اینجا به برخی از شایع‌ترین علل بروز لرزش چشم اشاره می‌کنیم:
1- علل عصبی و مغزی:
- آسیب به مغز: آسیب‌های مغزی مانند سکته مغزی، تومور مغزی، یا ضربه به سر می‌توانند نواحی مغزی که مسئول کنترل حرکت چشم هستند را آسیب برسانند و منجر به نیستاگموس شوند.
- اختلالات سیستم عصبی مرکزی: بیماری‌هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا پارکینسون می‌توانند باعث تغییرات در عملکرد کنترل حرکات چشم شوند و منجر به لرزش غیرارادی چشم‌ها گردند.
- اختلالات در مغز میانه یا هسته‌های حرکتی چشم: این اختلالات می‌توانند باعث عدم هماهنگی حرکت چشم‌ها و لرزش آن‌ها شوند.
2- علل مرتبط با گوش داخلی:
- بیماری منییر (Meniere’s Disease): یک اختلال در گوش داخلی که باعث مشکلات تعادلی و شنوایی می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد نیستاگموس شود.
- اختلالات تعادلی: اختلالات در سیستم تعادلی گوش داخلی می‌تواند باعث لرزش چشم‌ها به دلیل ناهماهنگی در اطلاعات ورودی به مغز و سیستم بینایی شود.
- سرگیجه و تهوع ناشی از مشکلات گوش داخلی: مشکلات مانند التهاب گوش داخلی می‌توانند باعث ایجاد لرزش چشم در واکنش به تغییرات در تعادل شوند.
3- علل مرتبط با مشکلات بینایی:
- نقص‌های بینایی شدید: در مواردی که فرد دیدی بسیار ضعیف یا نقص‌های بینایی داشته باشد برای مثال در کودکان مبتلا به تنبلی چشم یا آستیگماتیسم شدید، چشم‌ها ممکن است به صورت غیرارادی حرکت کنند تا به تصویری واضح‌تر برسند، که این می‌تواند منجر به نیستاگموس شود.
- مشکلات در هماهنگی چشم‌ها: زمانی که دو چشم نتوانند به طور همزمان و هماهنگ حرکت کنند، ممکن است لرزش یا حرکت غیرطبیعی چشم‌ها ایجاد شود.
4- علل مادرزادی از بدو تولد:
- نیستاگموس مادرزادی: برخی افراد به طور طبیعی از بدو تولد دچار نیستاگموس می‌شوند. این ممکن است به دلیل نقص در توسعه سیستم عصبی یا اختلالات ارثی باشد.
- ژن‌های مربوط به حرکت چشم: برخی از انواع نیستاگموس مادرزادی ناشی از ژن‌های خاصی هستند که باعث مشکلات در سیستم عصبی یا عضلات چشم می‌شوند.
5-علل دارویی و سمّی:
- مصرف داروها: برخی داروها مانند داروهای ضد تشنج، داروهای خواب‌آور، یا داروهای ضد افسردگی می‌توانند به عنوان عوارض جانبی باعث ایجاد لرزش چشم شوند.
- مسمومیت با مواد شیمیایی یا داروها: مصرف الکل یا مواد مخدر و همچنین مسمومیت با برخی مواد شیمیایی می‌توانند به طور موقت باعث نیستاگموس شوند.
6-علل روان‌شناختی یا عصبی:
- استرس شدید یا اضطراب: در برخی موارد، استرس و اضطراب می‌توانند باعث ایجاد لرزش‌های چشم شوند، اگرچه این مورد معمولاً گذرا است و با کاهش استرس یا اضطراب از بین می‌رود.
راه های تشخیص و درمان لرزش چشم یا نیستاگموس:
برای تشخیص و درمان لرزش چشم یا نیستاگموس، پزشک معمولاً از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند که شامل ارزیابی دقیق علائم بالینی، آزمایش‌های تخصصی، و در صورت لزوم، تصویربرداری از مغز و سیستم عصبی است. در اینجا به مراحل تشخیص و درمان اشاره می‌کنیم:
تشخیص نیستاگموس:
1- تاریخچه پزشکی:
-
- پزشک ابتدا تاریخچه دقیق از علائم بیمار، زمان شروع لرزش چشم‌ها، و هرگونه بیماری زمینه‌ای می‌گیرد. این سوالات شامل پرسش از سابقه خانوادگی، مصرف داروها، مشکلات بینایی یا اختلالات گوش داخلی است.
2- آزمایش‌های چشمی:
-
- آزمایش بینایی: برای بررسی قدرت بینایی و اینکه آیا مشکل بینایی نقشی در ایجاد لرزش چشم دارد.
- آزمایش‌های حرکت چشم: پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که چشم‌های خود را به جهات مختلف حرکت دهد تا نوع و شدت نیستاگموس را ارزیابی کند.
- پاسخ به نور: برای بررسی عملکرد سیستم عصبی که کنترل حرکت چشم‌ها را انجام می‌دهد.
3- آزمایش‌های سیستم عصبی:
-
- آزمایش‌های تعادلی: چون نیستاگموس می‌تواند ناشی از مشکلات گوش داخلی یا مغز باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های خاصی برای ارزیابی تعادل و عملکرد گوش داخلی انجام دهد.
- تصویربرداری مغزی MRI یا :CT scan در صورتی که پزشک مشکوک به مشکلات مغزی یا عصبی باشد، ممکن است تصویربرداری از مغز انجام شود تا علل احتمالی همچون تومورها یا آسیب‌های مغزی را بررسی کند.
4- آزمایش‌های عملکرد گوش داخلی:
-
- آزمایش‌های شنوایی: برای بررسی عملکرد گوش داخلی و سیستم تعادلی.
- آزمایش ویدیویی چشم : (VOG) برای ثبت حرکات دقیق چشم‌ها و تحلیل نوع و شدت لرزش.
درمان نیستاگموس:
درمان نیستاگموس بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد. برخی روش‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
1- درمان‌های جراحی:
در صورتی که نیستاگموس به علت اختلالات عضلات چشم باشد، جراحی‌هایی مانند جراحی عضلات چشم برای بهبود وضعیت قرارگیری چشم‌ها و کاهش لرزش می‌توانند مفید باشند. در موارد شدید که تاثیر منفی زیادی بر دید فرد دارد، جراحی چشم می‌تواند کمک کند تا حرکت چشم‌ها کنترل شود.
2- درمان‌های فیزیوتراپی چشم (Oculomotor Therapy):
تمرین‌های خاص برای تقویت عضلات چشم و بهبود هماهنگی چشم‌ها می‌توانند به کاهش شدت لرزش کمک کنند. این تمرینات معمولاً تحت نظر یک متخصص بینایی درمانی انجام می‌شوند.
3- استفاده از عینک یا لنزهای ویژه:
در برخی موارد، استفاده از عینک‌های ویژه یا لنزهای چشمی می‌تواند به تمرکز بهتر دید و کاهش اثرات منفی لرزش چشم کمک کند.
4- درمان مشکلات زمینه‌ای:
اگر نیستاگموس به علت مشکلات گوش داخلی یا مغزی باشد، درمان این مشکلات می‌تواند به کاهش لرزش چشم کمک کند. برای مثال، درمان بیماری منییر (اختلال در گوش داخلی) یا درمان سکته مغزی یا تومور مغزی می‌تواند موثر باشد.
5- مراجعه به روانپزشک یا مشاور:
چون نیستاگموس می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و مشکلات اجتماعی شود، ممکن است بیمار به مشاوره روان‌شناسی یا حمایت‌های اجتماعی نیاز داشته باشد.
درمان نیستاگموس بسته به علت زمینه‌ای آن متغیر است. اگر این مشکل ناگهان ایجاد شد یا به همراه علائم دیگر مانند سرگیجه یا از دست دادن بینایی مشاهده شود، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید تا درمان مناسب انجام شود.
نتیجه‌گیری:
نیستاگموس می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله اختلالات عصبی، مشکلات گوش داخلی، مسائل بینایی، یا حتی مصرف برخی داروها بوجود آید. برای تشخیص دقیق علت، لازم است که بیمار تحت نظر پزشک قرار گیرد و آزمایش‌های مربوطه انجام شود. اگر لرزش چشم به صورت ناگهانی یا همراه با سایر علائم مانند سردرد، سرگیجه، یا کاهش بینایی ظاهر شود، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
