رشد و تکامل بینایی نوزادان یکی از مهم‌ترین جنبه‌های رشد حسی آنان است که تأثیر عمیقی بر توسعه شناختی و رفتاری آنها دارد. از بدو تولد تا یک سالگی، بینایی نوزادان به تدریج و با تأثیر عوامل بیولوژیکی، ژنتیکی، و محیطی شکل می‌گیرد. در این مقاله، مراحل تکامل بینایی نوزادان در طی سال اول زندگی بررسی می‌شود.
1. بینایی در بدو تولد
نوزادان هنگام تولد نمی‌توانند واضح ببینند. بینایی آنها در ابتدای تولد محدود به دیدن اشیاء در فاصله‌های بسیار نزدیک، حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر است. این فاصله معمولاً همان فاصله‌ای است که در هنگام شیر خوردن از مادر مشاهده می‌شود. در این مرحله، نوزاد قادر به دیدن رنگ‌ها و جزئیات دقیق نیست، و بیشتر قادر به شناسایی کنتراست‌های روشن و تاریک است.
ویژگی‌های بینایی در این مرحله:
- دید کم (حدود ۲۰/۴۰۰)
- توانایی تشخیص حرکت‌های بزرگ
- حساسیت بالا به کنتراست
2. بینایی در 1 ماهگی
در این مرحله، نوزاد توانایی تشخیص و تمرکز روی اشیاء متحرک یا ثابت را دارد. اگرچه هنوز فاصله دید بسیار محدود است، اما نوزاد شروع به پیگیری اشیاء در اطراف خود می‌کند. به تدریج، حرکات چشم‌ها و هماهنگی بین دو چشم بهبود می‌یابد.
ویژگی‌های بینایی در این مرحله:
- توانایی دنبال کردن اشیاء با حرکت محدود
- آغاز هماهنگی بین دو چشم
- شفافیت دید هنوز پایین است.
3. بینایی در 2 تا 3 ماهگی
در این سن، نوزاد شروع به بهبود دقت دید خود می‌کند و قادر است اشیاء را واضح‌تر از قبل مشاهده کند. هماهنگی چشم‌ها بهبود یافته و ممکن است نوزاد شروع به نگاه کردن به دست‌های خود و حرکت دادن آنها کند. علاوه بر این، تشخیص رنگ‌ها نیز شروع می‌شود، اما در ابتدا نوزاد بیشتر قادر به تشخیص رنگ‌های پرکنتراست مانند قرمز، آبی و سیاه است.
ویژگی‌های بینایی در این مرحله:
- بهبود دقت دید
- شروع به دنبال کردن اشیاء با دقت بیشتر
- شروع به تشخیص رنگ‌های پرکنتراست
4. بینایی در 4 تا 6 ماهگی
در این سن، تکامل بینایی به نقطه‌ای می‌رسد که نوزاد قادر به تشخیص جزئیات بیشتر و اشیاء کوچکتر است. در این مرحله، هماهنگی بین دو چشم بهبود یافته و نوزاد قادر به حرکت دادن چشم‌ها برای مشاهده محیط به صورت دقیق‌تر می‌شود. تشخیص رنگ‌ها نیز بهبود می‌یابد و نوزاد قادر به شناسایی رنگ‌های بیشتری می‌شود.
ویژگی‌های بینایی در این مرحله:
- هماهنگی بهبود یافته بین دو چشم
- تشخیص رنگ‌های بیشتری مانند سبز و زرد
- توانایی تمرکز روی اشیاء دورتر
- بهبود توانایی تعقیب اشیاء با دقت بیشتر
5. بینایی در 7 تا 9 ماهگی
در این سن، توانایی دیدن اجسام کوچک و دور از نوزاد به طرز قابل توجهی بهبود می‌یابد. هماهنگی بین دست و چشم نیز رشد می‌کند، و نوزاد قادر به گرفتن و دست زدن به اشیاء کوچک است. این مرحله به‌ویژه مهم است زیرا نوزاد شروع به توسعه توانایی‌های حرکتی خود مانند نشستن و خزیدن می‌کند، که تأثیر مستقیمی بر تعاملات بینایی و حرکتی دارد.
ویژگی‌های بینایی در این مرحله:
- توانایی دیدن اشیاء دورتر
- رشد هماهنگی دست و چشم
- بهبود توانایی شناسایی چهره‌ها
- توانایی تشخیص اجسام کوچک
6. بینایی در 10 تا 12 ماهگی
در پایان سال اول زندگی، بینایی نوزاد تقریباً به سطح بینایی بزرگسالان نزدیک می‌شود. در این سن، دقت بینایی به طور کامل بهبود یافته و نوزاد قادر به تشخیص و شناسایی چهره‌ها، اشیاء کوچک و جزئیات دقیق‌تر است. توانایی تشخیص عمق (دید سه‌بعدی) و آگاهی از فاصله‌ها به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. نوزاد قادر است با توجه به دید خود، به‌طور مستقل به اشیاء برسد، بازی کند و به محیط اطراف خود واکنش نشان دهد.
ویژگی‌های بینایی در این مرحله:
- دقت بینایی به حد قابل قبولی نزدیک به بزرگسالان
- توانایی شناسایی و تشخیص چهره‌ها
- تشخیص عمق و آگاهی از فاصله‌ها
- توانایی تعقیب اشیاء با سرعت بالا
7. عوامل مؤثر در تکامل بینایی نوزاد
تکامل بینایی نوزادان تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. این عوامل شامل وراثت، تغذیه، شرایط بهداشتی، و تعاملات محیطی می‌شود. یکی از مهم‌ترین عواملی که به رشد بینایی کمک می‌کند، تعاملات اجتماعی و فیزیکی نوزاد با والدین و محیط است. مثلاً ارتباط چشمی با والدین، قرار دادن نوزاد در معرض اشیاء متنوع با رنگ‌ها و اشکال مختلف، و تحریک بینایی از طریق بازی‌های بصری می‌تواند به تکامل بهتر بینایی نوزاد کمک کند.
نتیجه‌گیری
رشد و تکامل بینایی در نوزادان روندی تدریجی است که در طول سال اول زندگی تکمیل می‌شود. از زمانی که نوزاد قادر به مشاهده محیط اطراف خود است، تا زمانی که به توانایی شناسایی دقیق‌تر و شفاف‌تر اشیاء دست می‌یابد، هر مرحله از رشد بینایی نقشی اساسی در توسعه سایر مهارت‌های شناختی و حرکتی ایفا می‌کند. شناخت مراحل مختلف تکامل بینایی به والدین و مراقبان کمک می‌کند تا در صورت بروز مشکلات بینایی در نوزاد، بتوانند در اسرع وقت اقدامات لازم را انجام دهند.
اگر نیاز به معاینه چشم کودک دارید جهت رزرو نوبت در مرکز اپتومتری هاکان کرمانشاه کلیک کنید.
